Çanakkale 100 yılı geride bıraktı

Osmanlı'nın son dönemdeki en büyük savaşlarından biri olan Çanakkale savaşından ibret alınacak ve görülecek çok önemli yerler var.

Bizde bu şehitliği imkanlarımız ölçüsünde gezdik. Ama her yerde tarih ve vatanı için canını veren insanlarımızın, gencecik bedenlerin mezarlarını görünce insanın içi titriyor. İşin maddi yönü bir tarafa, 250 bin gencin şehit olması, bir neslin kaybolması manasına geliyor ki; çok ciddi bir kayıp yaşamış Osmanlı ve genç Türkiye. Çanakkale'nin geçilmemesi için ne gerekiyırsa yapmışlar ve sonunda da canlarını vererek şehitlik mertebesine ulaşmışlar. Bu güzide insanların verdikleri inanılmaz mücadelenin geçtiği yerleri ziyaret etmek ve genç nesillerede göstererek milli şuurun ne manaya geldiğini anlatmak, yaşatmak durumundayız. Resimlediğimiz yerlerde Balkanlardan, Yemenden, Irak'tan ve Anadolunun çeşitli yerlerinden gelmiş Müslümanlar omuz omuza savaşmış ve birbirlerinin kucaklarında son nefeslerini vermişler. Bölgede çok güzel çalışmalar yapılmış. Sunum yapılan yerler ve anıtlar-şehitlikler var. O kadar şehidin olduğu bölgede bastığı yerlerde de daha tesbit edilmemiş şehit mezarlarının olabileceğini düşünerek, parmaklarının ucuna basarak ilerliyor insan. Avrupa'daki insanlarımız hem kendileri hem de aileleriyle bölgeye bir-kaç günlerini ayırarak mutlaka gidip, ziyaret etmeliler.

Çanakkale savaşlarının 100'ncü yılını geride bıraktığımız şu günlerde, geçmişlerimizi rahmetle yadederken, okuyucularımızın farklı bir pencereden bakmalarına vesile olmak istedik. Çanakkale, bir yedek subay harbidir. Sultan Hamid zamanında yetiştirilmiş on binlerce yüksek tahsilli delikanlının hayatına mâl olmuş; şehid, yaralı, sakat ve kayıplarla, zâyiat 250 bini bulmuştur.

1914 yazında, Avrupa, ardından da dünya kendisini bir savaşın içinde buldu. Bahane, Avusturya veliahdinin, bir Sırp tedhişçi tarafından vurulmasıydı. Ama esas sebebi bilen yoktu. Sonradan İngiltere ve Fransa'nın sömürgecilik ihtirasına, Almanya'nın ortaklık arzusu, savaşın sebebi sayıldı. Kısa sürecek lokal bir savaş zannedildi; 4 sene sürdü. Milyonlarca insan öldü. Denizaltısından tanka, uçaktan zehirli gaza birçok teknik buluş bu savaşta denendi. Harbin neticesinde imzalanan anlaşmalar, mağluplara o kadar ağır bir bedel ödetti ki, 20 sene sonra çok daha büyük bir felâketin, II. Cihan Harbi'nin kopmasına sebebiyet verdi.

Almanya ile İngiltere ve Fransa arasındaki bu savaşa, gereği yokken, Rusya ve Osmanlı Devleti de katıldı. Rusya, zaten ilk ikisinin müttefiğiydi. Ama Osmanlıların harbe girişi intihardan başka bir şey değildi. Bosna'yı, Bulgaristan'ı, Trablusgarb'ı kendilerini destekleyenlere peşkeş çeken vatansever İttihatçılar, son iki asırdır kaybedilmiş toprakları tekrar geri almayı, İslâm birliği ve ardından da Türk birliğini kurmak peşindeydi. Bu hayalperestlik, millete çok pahalıya mâl oldu. Osmanlı orduları ağır mağlubiyetlere uğradı. Milyonu aşkın asker ve sivil öldü. Eskileri geri almak şöyle dursun, Müslümanlarla meskûn topraklar elden çıktı.

4 senelik harb Osmanlılar için 9 sene sürdü. Türk tarihinin en büyük felâketlerinden biri olarak tarihî hâfızamıza kazıldı. Bu uzun zaman içinde, ordunun yüz akı olacak bir-iki lokal çatışma kazanıldı. 1915 Çanakkale Deniz Muharebeleri bunlardan biridir. Çanakkale Boğazı'na dayanan İngiliz ve Fransız gemilerinin gayesi, hem Almanya ile savaşan müttefikleri Rusya'ya yardım etmek; hem de İstanbul'a girerek, Osmanlı Devleti'ni teslime mecbur bırakmaktı. Osmanlı ordusunda vazifeli Alman kurmaylarının gayreti ve Osmanlı askerlerinin kahramanlığı sayesinde, güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edildi.

Çanakkale Muharebeleri, deniz ve kara olmak üzere iki devredir. 18 Mart'ta biten deniz zaferinde, Cevad (Çobanlı) Paşa'nın büyük hizmeti olmuştur. Nisan'da başlayıp Ağustos'a dek süren kara harekâtını ise Esad ve Vehib Paşa yürütmüştür. Mustafa Kemal Çanakkale'de kara harekâtında, 25 Nisan'da Arıburnu'na çıkarma yapan ve Conkbayırı'na ilerleyen Anzaklara, emir beklemeksizin maiyetindeki 57. Alay ile taarruz etti; ardından diğer alayları da devreye soktu. 9 Ağustos'ta ise Anafartalar'a ilerleyen İngilizleri püskürttü. Çanakkale, bir yedek subay harbidir. Sultan Hamid zamanında yetiştirilmiş on binlerce yüksek tahsilli delikanlının hayatına mâl olmuş; şehid, yaralı, sakat ve kayıplarla, zâyiat 250 bini bulmuştur.